Κοινωνικός Βίος στο Παλιό Αγερσανί (Γέννηση)

 

Συνέχεια Από την εργασία της Φιλίππας Καραμπάτση το 1968 με θέμα «Λαογραφική Συλλογή εκ του χωρίου Άγιος Αρσένιος Επαρχία Νάξου που  έχει αναρτηθεί στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΠΕΡΓΑΜΟΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Κεφάλαιο Κοινωνικός Βίος(Γέννηση)

Τα παιδιά είναι ευλογία Θεού μέσα στο σπίτι και ευτυχία για αυτό και μαζί με τις ευκές του γάμου λένε τους νιόπαντρους «Να ζήσετε και με κληρονόμους». Όποιοι δεν έχουνε παιδιά είναι σεκλέτι  (δυστυχισμένοι) γιατί δεν θάχουνε μια  παρηγοριά και ένα αποκούμπι(στήριγμα) στα γεράματά ντων. 

Πολλές γυναίκες  από την κοιλιά της γκαστρωμένης καταλαβαίνουνε αν θα γεννηθεί γιος  για θυγατέρα.Οι  γκαστρωμένες τη μέρα του Αι Συμεών και τη μέρα του Αι Λευτέρη δεν κάνουνε καμία δουλειά,γιατί όταν δουλέψουνε ο Αι Λευτέρης δεν θα τους δώσει καλή λευτεριά, καλή γέννα και ο Αι Συμεώνας θα κάνει το παιδί ντων σημειωμένο(ελαττωματικό).

Πολλές για να πάει καλά η γέννα ντων  τάζονται στους Αγίους αυτούς πού είναι και προστάτες ντων. Στην γκαστρωμένη εύκονται ¨με το καλό¨,¨καλή λευτεριά¨. Την παλιά εποχή οι γυναίκες γεννούσαν πάνω σε σκαμνιά. Όταν  γεννούσε η λεχώνα την βάζανε πάνω στο σοφά και την καπνίζανε με αγιόκλαδα και ρόδα για να μην την πιάσει το κακό μάτι. Το μωρό μετά από τρεις  μέρες το λούζανε. Η μαμή που ξεγέννησε τη γυναίκα έλουζε και το παιδί. Το παιδί το λούζανε μέσα σε νερό που έχουν ρίξει λουλούδια, μάπες, ζάχαρη ,ψωμί και λεφτά. Τα λουλούδια τα ρίχνουνε για να είναι όμορφο, τη ζάχαρη να είναι γλυκό,το ψωμί για να είναι γερό και τα λεφτά για να είναι πλούσιο. Το μωρό θα το φασκιώσουν (1) με φασκιές πλεκτές από μπαμπάκι. Μετά από 40 μέρες όταν θα σαραντίσει πάει η μάνα το παιδί στην εκκλησία για να τσι διαβάσει ο παπάς την ευκή. Όταν είναι αγόρι το παιδί ο παπάς το παίρνει και το γυρνά μέσα στο ιερό.

Φάσκιωμα

Μέχρι να περάσουνε 40 μέρες από τη γέννα για να σαραντίσει η λεχώνα φυλάγεται από το κακό μάτι και τις καλές κιουράδες και τα άλλα κακά αερικά. Για να μην την πιάσει το κακό μάτι βάζουνε κάτω από το μαξιλάρι της λεχώνας ένα κομμάτι ψωμί. Για να μην μπαίνουν μέσα στο σπίτι οι καλές κιουράδες στηλώνουν πίσω από την πόρτα την πινακωτή και κρεμούνε το σταυρό τω βαγιώ. Δεν αφήνουνε μόνη τη λεχώνα και η πόρτα δεν ανοίγει άμα βασιλέψει ο ήλιος. Όταν έρθει καένας στο σπίτι βασιλεμένος ο ήλιος πρέπει να βγάλει τα παπούτσια ντου και να τα αφήσει έξω ή να αφήσει έξω το ραβδί ντου.

Όταν η λεχώνα σηκωθεί πατά σίδερο.Η  ασαράντιστη λεχώνα δεν πηγαίνει στα σπίτια των άλλων χωριανών παρά μόνο άμα σαραντίσει γιατί δεν τόχουνε σε καλό . Το βρέφος αφού το σπαργανώσουν και το καπνίσουν και αυτό για να μην το πιάσει το κακό μάτι το βάζουνε μέσα στην κούνια. Οι κούνιες πρώτα ήτανε ξύλινες χαμηλές με σκαλιστά στα πλάγια. Όπως και τη λεχώνα έτσι και το βρέφος το προσέχουνε πολύ από το μάτιασμα και τις καλές κιουράδες. Οι καλές κιουράδες (2) όταν βρίσκανε τα μωρά μόνα ντων τα έπαιρναν και τα σκότωναν στον ποταμό ή τα αρρωσταίνανε. Όταν  το μωρό είναι αρρωστημένο το περνούνε από το παραθύρι της Αγίας Ειρήνης ή το τάζουνε  σε κανένα Άγιο.

Κούνια

Αρχείο Γιάννη και Κατερίνας Αρτσάνου

Ο άνθρωπος που θα βαφτίσει το παιδί λέγεται σάντουλος ή νουνός ή κουμπάρος. Η βάφτιση γινόταν σε 8 έως 15 μέρες από τη γέννηση του παιδιού και όταν έπεφτε ανάγκη και μονήμερα (την ημέρα της γεννήσεως). Όταν  το πρώτο παιδί είναι αρσενικό το όνομα θα το δώσει ο πατέρας και του δίνει το όνομα του αφέντη του. Όταν το πρώτο παιδί είναι κορίτσι το όνομα θα το δώσει η μάνα και θα του δώσει το όνομα τσι μάνας της. Όταν όμως έχουνε τάξει το παιδί στον Άγιο θα του δώσουν το όνομα του Αγίου που το έταξαν. Όταν  γίνει η βάφτιση μαζεύουνται όλοι στο σπίτι και εκεί γίνονται τα τρακαμέντα(τα κεράσματα) και τα τραπέζια(η διασκέδασις).Ο σάντουλος μοιράζει στα παιδιά του χωριού μαρτυριάρικα(λεφτά) (3)και δίνει και στη μάνα του παιδιού δώρο λεφτά. Στα τραπέζια έχουνε καλά φαγητά και μπόλικο κρασί. Ο σάντουλος  τρεις κυριακάδες μετά τη βάφτιση παίρνει το παιδί από το σπίτι και το πηγαίνει στην εκκλησία για να κοινωνήσει. Όταν  το παιδί γεννηθεί ετοιμοθάνατο το βαφτίζουν με αεροβάπτισμα γιατί  τα παιδιά που πεθαίνουν αβάπτιστα λένε τα τρώνε τα άγρια θηρία για αυτό και κοιτάζουνε εάν είναι ετοιμοθάνατα να τα βαφτίσουν αμέσως στον αγέρα.

Βάπτιση

Τα παλιά χρόνια τα παιδιά δεν τα έστελναν οι γονιοί των στα σκολειά γιατί τα θέλανε  όλο στα χωράφια. Έτσι λιγοστοί μαθαίνανε γράμματα. Τα παιδιά παίζανε πολλά παιχνίδια σαν (όπως) μπίλιες (βόλους), αμάδες (πλάκες),μπάλες,σουβλάρια (σφυρίχτρες),σβούρα, ψάρι (αετός), κουτσούνες (κούκλες) πετροπόλεμο, βαρέλι,κουλουμπάρδα,κούνια με βουρλιές(σχοινιά) πάνω σε μεγάλα δέντρα,κρυφτό.

Υπαγόρευσε την Κυριακή Κάβουρα

 

1.Φάσκιωμα.Θυμάμαι τις φρεσκοπλυμένες φασκιές να κρέμονται από τα σχοινιά των απλωταριών του χωριού.Ο κύριος λόγος του φασκιώματος αφορούσε την ανατομική εξέλιξη του σώματος του νεογνού π.χ. να γίνουν ίσια τα πόδια του.

2.Καλές Κιουράδες. Καλές Κυράδες λένε τις νεράιδες στα περισσότερα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά.

Πολλοί μύθοι και ιστορίες υπάρχουν γι’αυτές από τους νησιώτες συνήθως με κακά αποτελέσματα για όποιον τις συναντούσε.

3.Μαρτυριάρικα.Θυμάμαι ως παιδί ότι μετά την βάπτιση που ο κόσμος γύριζε στο σπίτι του νεοβαπτισμένου τρέχαμε εμείς τα παιδιά να πάρουμε μια καλή θέση έξω από την πόρτα του σπιτιού όταν ο νονός θα έδινε τα μαρτυριάρικα.Συνήθως ο νονός έβγαινε στην πόρτα του σπιτιού κα δεν  μας μοίραζε τα χρήματα(πενηνταράκια συνήθως) αλλά τα πετούσε(σκορπούσε) προς το μέρος μας και εμείς πέφτανε ο ένας πάνω στον άλλο για να τα πιάσουμε από το χώμα.

Συνεχίζεται......