Αρδευση της παραγωγής στο Αγερσανί

Άρδευση παραγωγής

Αυτή την εποχή στο Αγερσανί αλλά και σε όλα τα λιβαδοχώρια η πιο κύρια γεωργική ασχολία είναι το πότισμα της παραγωγής του πατατόσπορου.

Θεώρησα λοιπόν ότι είναι ευκαιρία να καταγραφεί η εξέλιξη των μεθόδων που οι λιβαδίτες πότιζαν την παραγωγή τους  αλλά και τα ζαρζαβάτια τους.

Η εξεύρεση τεχνικών τρόπων άρδευσης για την εξασφάλιση της παραγωγής από τις καλλιέργειες ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους,ιδιαίτερα στις περιοχές όπου το ύψος και η κατανομή των βροχοπτώσεων δεν ήταν αρκετές για την ανάπτυξη των καλλιεργούμενων φυτών.

Σε όλες τις περιπτώσεις τα διάφορα σχέδια διάχυσης των τεχνολογιών των αρδεύσεων είναι τα ίδια, ή σχεδόν τα ίδια και μπορούν να συνοψιστούν στο ακόλουθο σχήμα συναρτήσει του χρόνου:

1)Τόπος της εφεύρεσης ήταν η αρχαία Ανατολή, ειδικότερα η Περσία.

2)Μετά ακολουθούσε ένα στάδιο περιορισμένης διάχυσης μέσω της Μεσογείου στους κλασσικούς χρόνους, κάτω από την Ρωμαϊκή αιγίδα. 

3)Ακολουθούσε μια ενδυνάμωση της εφεύρεσης όσον αφορά την χρήση και τελειοποίηση της τεχνικής από τους Μουσουλμάνους.

4) Δημιουργήθηκε ένα νέο κέντρο της διάχυσης των τεχνολογιών των αρδεύσεων στην Βόρεια Αφρική.

5)Τελικά αυτές εξαπλώθηκαν σε όλο τον υπόλοιπο νέο κόσμο.

Οι πρώτες κοινωνίες βασίστηκαν στην άρδευση των τεσσάρων μεγάλων ποτάμιων κοιλάδων: του Νείλου στην Αίγυπτο (6000 π.Χ.), του Τίγρη και του Ευφράτη στη Μεσοποταμία (4000 π.Χ.), του Κίτρινου Ποταμού στην Κίνα (3000 π.Χ.) και του Ινδού στην Ινδία (2500 π.Χ.).

Μερικοί αρχαίοι τρόποι άρδευσης και ποτίσματος της παραγωγής:

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι

Ο κοχλίας  του Αρχιμήδη -Ελλάδα 300 π.χ.Το υδραυλικό αυτό όργανο εφευρέθηκε από τον Αρχιμήδη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Αίγυπτο. Χρησίμευε στην άντληση ύδατος από ένα χαμηλό επίπεδο σ' ένα άλλο υψηλότερο. Οι χρήσεις του από την αρχαιότητα έως σήμερα είναι πολλές, όπως άρδευση αγροτικών καλλιεργειών αλλά και άντληση υδάτων από τα αμπάρια των πλοίων.

Όπως συμβαίνει σε κάθε δημοσίευση μου,που η καταγραφή γίνεται με βάση τα όσα εγώ είδα και έζησα, έτσι και εδώ θα γίνει το ίδιο.

Αεράνι

Η πρώτη λοιπόν εικόνα σχετική με το θέμα που μου έρχεται στο μυαλό, είναι αυτή του παππού μου Γιώργη Καραμανή(Κατσιμίδη),να ποτίζει τα ζαρζαβάτια και τις λίγες πατάτες που έβαζε στο μικρό χωραφάκι στην τοποθεσία Αρακοπούλα, με το Αεράνι.

Το αεράνι ήταν μια αρχαία εφεύρεση όπως δείχνε και η παρακάτω εικόνα.

Η εφεύρεση αυτή χρησιμοποιήθηκε  και στη Νάξο  χωρίς να είναι σαφής ο τρόπος  ή να αναφέρεται η χρονολογία μεταφοράς της.

Ο αγρότης λοιπόν "αεράνιζε"  πολλές  ώρες για να γεμίσει την μικρή στέρνα που ήταν κατασκευασμένη για ευνόητους λόγους κοντά στο πηγάδι.Αφού την γέμιζε αφαιρούσε μια τάπα  από αθάνατο ή καλάμια που υπήρχε στον πάτο της για να μην φεύγει το νερό  και το νερό με φυσική ροή οδηγούμενο μέσα από ένα μακρύ χωμάτινο αυλάκι πότιζε μια μια τις  αλητάνες με την πατάτα ή το ζαρζαβάτι.

Μολδαβικό αεράνι σε λειτουργία

Ιδιαίτερα επίπονη ήταν η εργασία αυτών που είχαν μεγάλα χωράφια και πολύ παραγωγή.Αυτοί από όσο θυμάμαι αεράνιζαν ημέρες ακόμη και νύχτες για να γεμίσουν μεγαλύτερες στέρνες και αργότερα,όταν αυτές θα γέμιζαν, να ποτίσουν το χωράφι τους.

Σε λίγες περιπτώσεις  που είχα ακούσει, κάποιοι γέμιζαν τις στέρνες τους με τον μηχανισμό που τον λέγανε "εργάτη".

Μηχανισμός άντλησης νερού από πηγάδι με την ονομασία εργάτης

Μαγγανομηχανές

Λίγα χρόνια αργότερα εμφανίστηκαν οι μαγγανομηχανές χωρίς όμως να αντικαταστήσουν τα αεράνια που εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται στις μικρές καλλιέργειες κυρίως όμως στα ζαρζαβάτια.

Μαγγανομηχανή

Ο μηχανισμός της μαγγανομηχανής που χρησιμοποιήθηκε στο χωριό  είναι κατά πάσα πιθανότητα εξέλιξη του μηχανισμού άντλησης νερού από  τον Lattaquie ποταμό (Weulersse 1940).

Ο μηχανισμός αυτός είναι  μια πρόωρη μαγγανομηχανή 

Ο μηχανισμός αυτός  έφερε επανάσταση στην άρδευση των καλλιεργειών.Ο πολύς και χειρονακτικός κόπος μεταφέρθηκε από τον άνθρωπο στα ζωντανά, μουλάρια και γαιδούρια που αγόγγυστα και καταϊδρωμένα,πολλές φορές με χτυπήματα στην πλάτη με βέργα από τον γεωργό για να επισπεύδουν την κίνησή τους γύρω από το πηγάδι,  γέμιζαν την στέρνα ή και σε μερικές περιπτώσεις απευθείας το αυλάκι για να πάει το νερό στην αλητάνα.

Η άφιξη των μαγγανομηχανών έδωσε αρκετή δουλειά στους σιδηρουργούς του χωριού μας που κατασκεύαζαν ή επιδιόρθωναν διαρκώς κουβάδες και τύμπανα,όπως επίσης και στους κτίστες που κατασκεύαζαν τις βάσεις για να στερεωθεί ο μηχανισμός.

Η μαγγανομηχανή μας στη θέση Πετρωτό-Καλαμούρια

Βενζινομηχανές

Η παραγωγή ποτίστηκε για αρκετά χρόνια με τις μαγγανομηχανές μέχρι που στο 1965 περίπου κάνουν την εμφάνισή τους στο νησί οι βενζινομηχανές.

Μεγάλη πρόοδος .Ο κόπος μειώνεται και περιορίζεται σε αυτόν του ποτίσματος,οι στέρνες σχεδόν καταργούνται, και το νερό ρέει άφθονο και με σχετική πίεση στα αυλάκια .

Νέα υλικά  συνοδεύουν τις βενζινομηχανές ,σωλήνες που φθάνουν μέχρι τον πάτο του πηγαδιού,ποτήρια που ρουφούν το νερό,σχοινιά που συγκρατούν τις σωλήνες, ο κάμπος γεμίζει από τον θόρυβο των κινητήρων.

Βενζινομηχανή

Πετρελαιομηχανή

Η επόμενη φάση του εκσυγχρονισμού ήταν οι πετρελαιομηχανές.Μεγάλοι ντιζελοκινητηρες κάνουν την εμφάνισή τους στο νησί.Οι μεγάλοι παραγωγοί του χωριού σπεύδουν να τις προμηθευτούν και να τις εγκαταστήσουν.Τωρα πια δεν είναι απαραίτητη η στέρνα, όπως δεν είναι απαραίτητο το πηγάδι να είναι στο ίδιο χωράφι, αλλά επίσης δεν έχει και καμία σημασία και το βάθος του πηγαδιού.

Το παλιό που έφυγε,το  καινούργιο που ήρθε

Το βίντεο είναι του φίλου Τριποδιώτη Γιώργου Ρεφενέ

Το νερό μεταφέρεται με τσιμεντένιους σωλήνες (λούκια),εκατοντάδες μέτρα μακριά προκειμένου να ποτίσει το απομακρυσμένο χωράφι που είτε δεν έχει νερό, είτε το νερό του πηγαδιού του είναι λίγο και δεν επαρκεί για να ποτίσει την παραγωγή.

Νέα υλικά χρησιμοποιούνται για την άντληση του νερού.Εκτός από τις σωλήνες απαιτείται τσιμεντένια βάση για να στερεωθεί η μηχανή και η κεντρόφιγγα.ιμάντας κίνησης και βαρέλι με νερό για την ψύξη της μηχανής.

Κεντρόφιγγα

Ο κόπος του ποτίσματος με τις αλητάνες παραμένει όμως την κατάσταση σώζει η άφιξη του τεχνητού ποτίσματος  στην αρχή με μεταλλικές σωλήνες και μπεκ και αργότερα με πλαστικές σωλήνες,

Τώρα αρκεί να στήσεις τις σωλήνες με τα μπεκ  κατάλληλα στο χωράφι και να απολαύσεις το απογευματινό τσιγαράκι σου.

                            Ο πατέρας έχει βάλει μπροστά τη μηχανή και  πάει  για το πότισμα

Ο κάμπος του λιβαδιού γεμίζει, από τους παράξενα όμορφους ήχους των πετρελαιομηχανών, που στην ησυχία του ανοιξιάτικου απογεύματος μοιάζουν με κελάιδισμα γλυκόλαλων πουλιών.Οι ήχοι αυτοί συνεχίζονται,χωρίς να ενοχλείται κανείς, τις  βραδυνές και τις νυχτερινές ώρες μέχρι να ποτιστεί κάθε κόκκος χώματος.

Ο γλυκός ήχος της μηχανής του Γιώργου Πολυκανδριώτη

Σήμερα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.Ηλεκτρικά μοτέρ,μεγάλης ισχύος,τηλεχειριζόμενα μέσω διαύλων επικοινωνίας απομακρυσμένης πρόσβασης 3G και 4G, μεταφέρουν το νερό,μέσω ισχυρών πλαστικών σωλήνων σε κάθε γωνιά των χωραφιών του χωριού.

Οι γνωστοί ήχοι έσβησαν, μα που και που  μες την σιωπή ακούγεται σαν αντίσταση στην εξέλιξη,ο βραχνός πια ήχος  κάποιας πολυδουλεμένης  πετρελαιομηχανής που ποτίζει το ρομαντικό χωράφι.

Απέφυγα να προσδιορίσω χρονικά το πότε εφαρμόστηκε κάθε τεχνική μέθοδος ποτίσματος της παραγωγής στο χωριό ,αφενός μεν επειδή με την έλευση κάθε νεότερης  μεθόδου ταυτόχρονα εφαρμόζονταν και η παλαιότερη και αφετέρου επειδή η δημοσίευση θα άλλαζε το συναισθηματικό της ύφος.

Πάντως η περίοδος αναφοράς όλων των τεχνικών  μεθόδων ποτίσματος που εφαρμόστηκαν στο χωριό,προσδιορίζεται από το 1956 έως και σήμερα.