Οικισμός Μαστοράκης

                                       Οικισμοί Δημοτικού Διαμερίσματος Αγίου Αρσενίου

Μαστοράκης

Γενικά

Σύμφωνα με  τη διοικητική διαίρεση της Νάξου ο Άγιος Αρσένιος αποτελεί έδρα ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων στον οποίο περιλαμβάνονται και οι οικισμοί:Αγία Αννα, Άγιοι Πάντες,Άγιος Προκόπιος, Μάραγκας, Μαστοράκης και  Στελίδα.

Ο Μαστοράκης και όχι το Μαστοράκι, είναι ένας παλαιός εποχιακός αγροτικός οικισμός του Δημοτικού Διαμερίσματος του Αγίου Αρσενίου στη Νάξο.

Απέχει από αυτόν περίπου 1,5 χλμ. και βρίσκεται στο δρόμο προς την παραλία της Αγίας Άννας. 
Κατά την απογραφή του 2001 είχε πραγματικό πληθυσμό 10 ατόμων (με μόνιμο πληθυσμό 4 άτομα),κατά την απογραφή του 1991 είχε καταγραφεί με μηδενικό πληθυσμό (δηλαδή δε βρέθηκαν κάτοικοι στις υπάρχουσες κατοικίες),ενώ κατά την απογραφή του 2011 καταγράφηκαν 5 κάτοικοι.

Ιστορία
Δεν είναι γνωστό από που πήρε το όνομά του ο οικισμός ενώ από αφηγήσεις απογόνων των κατοίκων του  φαίνεται ότι ο οικισμός  κατοικήθηκε μετά  το 1930 οπότε και κατασκευάστηκαν τα πρώτα κτίσματα(σπίτια, κοτέτσια, αποθήκες, φούρνος).

Ο οικισμός αποτελούσε ανέκαθεν δευτερεύουσα κατοικία με κριτήριο τις γεωργικές ανάγκες.Η πρωτεύουσα κατοικία των ανθρώπων εξακολουθούσε να ήταν στο χωριό.

Η μετακίνηση-άφιξη των κατοίκων από το χωριό προς τον οικισμό ξεκινούσε κατά  την ΄Ανοιξη,(τέλος  Μαρτίου,αρχές Απριλίου)  και η επιστροφή  προς το χωριό αργά το Φθινόπωρο (μετά τα μέσα του Οκτωβρίου) οπότε και τελείωναν και οι τελευταίες γεωργικές ασχολίες πριν το χειμώνα.

Άνθρωποι-Ασχολίες

Οι κάτοικοι του οικισμού ήταν κατά κύριο επάγγελμα αγρότες  που είχαν γύρω από τον οικισμό τα χωράφια τους.

Έτσι είχαν τη δυνατότητα να τα καλλιεργούν  από κοντά και να φροντίζουν άμεσα την παραγωγή τους και τα ζώα τους.

Το κριθάρι το σιτάρι τα όσπρια (φασόλια και ρεβίθια),το αμπέλι μα  και τα  ζώα  ήταν η κύρια ασχολία τους.Στα ζώα συμπεριλαμβάνονται τα γουρούνια,οι κατσίκες,τα πρόβατα και τα πουλερικά.

Το θέρισμα και στη συνέχεια το αλώνισμα απασχολούσαν αρκετό διάστημα τους ανθρώπους του οικισμού καθώς μετέφεραν εκεί  τα σιτηρά αλλά και τα όσπρια  από τα υπόλοιπα χωράφια για να τα αλωνίσουν(αλωνέψουν) και να τα αποθηκεύσουν.

Στη συνέχεια ο τρύγος,το πάτημα των σταφυλιών,ο μούστος και η παραγωγή του κρασιού.

Αργότερα και μετά τα μέσα της δεκαετίας του  1950 προστέθηκε και η παραγωγή της πατάτας η οποία απαιτούσε πολύ  μεγαλύτερο  χρόνο ενασχόλησης,όπως το πότισμα  της ανοιξιάτικης καλλιέργειας, το βγάλσιμο μες την τσάπα,το  σώριασμα,το τσουβάλιασμα και τέλος η μεταφορά στο σποροπαραγωγικό κέντρο της Αγίας ΄Αννας,στη συνέχεια δε  φύτεμα της φθινοπωρινής καλλιέργειας, αυλάκιασμα, ξεχορτάριασμα και πότισμα , ενώ πιο μετά άρχισε και η αγελαδοτροφία.

Μια άλλη δραστηριότητα  που υπήρξε  στον οικισμό κατά τη δεκαετία του 1950  ήταν το τυροκομείο του Βασίλη Πολυκανδριώτη που στήθηκε στο μιτάτο του πενθερού του Γεώργιου Μεντζουβή όπου οι γύρω κτηνοτρόφοι έφερναν το γάλα τους για να το τυροκομήσουν παράγοντας εκλεκτά ντόπια κεφαλοτύρια και μυζήθρα.

Ο οικισμός αποτελούσε μια μικρή κοινωνία που είχε όσα χρειάζονταν εκείνα τα χρόνια για τη διαμονή της.

Τα σπίτια του οικισμού ήταν μικρά, πέτρινα με καλαμένιες και χωμάτινες σκεπές  και άλλα πρόχειρα υλικά που βρίσκονταν στη φύση αλλά περιείχαν όλο το νοικοκυριό που απαιτούνταν εκείνα τα  φτωχικά χρόνια μηδέ εξαιρουμένου του  ξυλόφουρνου και της στέρνας για το πλύσιμο των ρούχων

Οι άνθρωποι του οικισμού περνούσαν όμορφα μεταξύ τους και η αγαπημένη τους ώρα άρχιζε από το απόγευμα μετά την επιστροφή τους στα χωράφια μέχρι αργά το βράδυ.Τότε συγκεντρώνονταν όλοι μαζί καθισμένοι στο χώμα ή και στα  βράχια έξω από τα σπίτια τους,μέσα σε ατελείωτες ώρες συζητήσεων,αστεισμών και πειραγμάτων.

Οι οικογένειες που διέμεναν εκεί το περισσότερο διάστημα ήταν του Γεώργιου Εμ.Μεντζουβή(Σορώκου) ,των Μιχάλη και Γιάννη Δημητροκάλλη(Λαινάδων), Τα αδέλφια Καβουραίοι (της Παλαιάς),ο Δημήτρης Κάβουρας(Πούλιαρης), η οικογένεια του Ιάκωβου Μελισσουργού του Γ.(Γκεού) και οι Δημητροκάλληδες (της Φέσσας) που όμως αυτούς δεν τους πρόλαβα.

Εκτός του κύριου οικιστικού όγκου υπήρχαν και άλλες  σε μικρή απόσταση κατοικίες που υπάγονταν στον ίδιο οικισμό.Αυτές ήταν του Γεώργιου Μεντζουβή του Νικολάου(Τατά) και του Ιωάννη Κάβουρα(Ψηφίτη)

Ο οικισμός έπαψε να αποτελεί οργανωμένη κοινωνία κατά  τη δεκαετία του 1970.

Οι  καλλιέργειες και η κτηνοτροφία απέκτησαν νέες δυνατότητες μέσω του εκσυγχρονισμού των μεταφορών και των γεωργικών εργαλείων(π.χ. τρακτέρ,αλωνιστικές) επιτρέποντας στους ίδιους αλλά και στους διαδόχους τους γεωργούς να καλλιεργούν την παραγωγή τους μένοντας μόνιμα στο χωριό.
Διατηρήθηκαν περιστασιακά, ως  κατοικίες και αργότερα,  όσων ασχολούνταν με τη αγελαδοτροφία λόγω της εγκυμοσύνης των αγελάδων και της γέννας των μοσχαριών.

Τα κτίρια παρουσιάζουν την εικόνα που φαίνεται στις φωτογραφίες ενώ τον οικισμό αποτελούν σήμερα μόνιμες και παραθεριστικές κατοικίες.

Συντάκτης: Μελισσουργός Ιάκωβος Γ.
e-mail:melissourgosj@gmail.com

Ο Αγερσανιώτης Μοναχός Δοσίθεος

Ο μοναχός Δοσίθεος ήταν Αγερσανιώτης και είχα αναφερθεί  για αυτόν στο παρελθόν στις 7 Φεβρουαρίου 2016  στην ομάδα του Facebook "ΝΑΞΟΣ-ΑΓΕΡΣΑΝΙ"

Τότε είχα αναδημοσιεύσει σχετικό  κείμενο από το βιβλίο ΑΓΕΡΣΑΝΙ ΝΑΞΟΥ όπου αναφέρονταν τα εξής: 

"Αγερσανιώτης Μοναχός στο ΄Αγιο Όρος.
Ο Μοναχός παίρνει την ονομασία Δοσίθεος και μόνασε στη Μονή Σίμωνος Πέτρα.
Αναφέρεται ότι οι μοναχοί τον αγαπούσαν για τη σεμνότητα και ταπεινότητά του καθώς και για την προθυμία του.
Επιδόθηκε στην πρακτική ιατρική και στην οδοντοθεραπεία ούτως ώστε εκτός των μοναχών και κάτοικοι των χωριών της Χαλκιδικής έτρεχαν σε αυτόν για κάθε είδους θεραπεία.
Πέθανε σε πολύ προχωρημένη ηλικία.
Ναξιακό Μέλλον 15 Μαίου 1947"

Πηγή ΑΓΕΡΣΑΝΙ ΝΑΞΟΥ

ΣΗΜ.: Όπως θα παρατηρήσει κανείς στο βιβλίο δεν υπήρχε αναφορά  το κοσμικό όνομα του μοναχού προφανώς επειδή δεν ήταν γνωστό στο συγγραφέα.

Συμβαίνει  όμως η παρακάτω αναδημοσίευση από το φίλο και συμπατριώτη ΟΡΕΙΝΟ ΑΞΩΤΗ όπου μαζί με όλα τα άλλα υπήρχε και το κοσμικό όνομα του μοναχού που ήταν Δημήτριος Στυλιανού Φουντούλης-Κατσούρης ο οποίος αρρώστησε από υδρωπικία(Στην ιατρική υδρωπικία ή ύδρωπας  ονομάζεται η συγκέντρωση ορώδους υγρού σε κοιλότητες του σώματος ή μέσα στους ιστούς ή κάτω από το δέρμα).

Αναδημοσίευση από ΟΡΕΙΝΟ ΑΞΩΤΗ

Τα γιατροσόφια του Ναξιώτη Μοναχού στο 'Αγιο ' Ορος Δοσίθεου

Ο μοναχός Δοσίθεος κατά κόσμο Δημήτριος , του Στυλιανού Φουντούλη Κατσούρη από τη Νάξο , προσήλθε στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους Άθω το 1882 . Εκάρη μεγαλόσχημος το 1885 . Εκοιμήθη το 1914 από υδρωπικία . Διήλθε το διακόνημα του νοσοκομείου .

Το χειρόγραφο βιβλίο του με τα γιατροσόφια επιγράφεται : ΄΄Εγχειρίδιον πρακτικού ιατρού , ήτοι πρακτική ιατρική , δια την ιατρείαν παντός νοσήματος . Συλλεγείσα εκ διαφόρων επιστημονικών και πειραματικών βιβλίων . Ήδη δε κατά το λεκτικόν επιδιοθωθείσα και κατ’ αλφάβητον συντεθείσα υπό Δοσίθεου Μοναχού Σιωμωνοπετρίτου υφ  ‘ ου και εγράφη . Μονή Σιμωνόπετρας Αγίου Όρους τη 1^η Μαρτίου 1909’’ …..

…. Μπορεί ο Δοσίθεος να αντιγράφει , αλλά προσθέτει συνάμα και αφαιρεί , μεταπλάθει , συνδυάζει και τονίζει ώστε οι συνταγές πια να είναι δικές του . Οι μελέτες παλαιότερων κειμένων τον βοήθησαν . Η πείρα του επίσης . Σύντομα είχε γίνει γνωστός πέρα από τα τείχη της Μονής .

Μερικά από τα γιατροσόφια του Δοσίθεου :

 Αμυγδαλίτιδα: Παίρνετε αγκινάρες με τα φύλλα και αφού τις βράσετε καλά, τις κάνετε ζεστό κατάπλασμα επάνω στο λαιμό.

Αναιμία: Βράζετε κρασί, 100 δράμια αγριάδα, 100 δράμια ζάχαρη, 100 δράμια κινά, 2 χούφτες σκορπίδι (φυτό) και πίνετε το υγρό.

Βήχας: Αναμιγνύετε ρακή και γαλαζόπετρα, τα χτυπάτε καλά στο μπουκάλι και κάνετε εντριβή του λάρυγγα (Η χρήση πρέπει να είναι εξωτερική διότι λαμβανόμενο το φάρμακο εσωτερικώς δηλητηριάζει).

Βλεννόρροια: Παίρνετε δυόσμο, φύλλα κυδωνιάς ή φλοιό, μια κουταλιά ζάχαρη και καλαμίδι και τα ανακατεύετε. Ακολούθως, πίνετε το ζωμό τους.

Δυναμωτικό φάρμακο: Βράζετε ύσσωπο (χόρτο) και το περνάτε από ψιλό πανί. Κάθε πρωί πίνετε αυτό αντί για τσάι.

Δυσκοιλιότητα: Βράζετε μουστάκια κουκουνάρας (καλαμποκιού) και πίνετε το νερό.

Εμμηνόρροια:
όταν έρχεται συχνά Βράζετε κρασί αχλαδιάς και αφού το στραγγίσετε με νερό, κάνετε πικρό καφέ και τον πίνετε.
όταν αργεί να έρθει Βράζετε και πίνετε 100 δράμια μαλλί άπλυτο, 100 δράμια φλούδα ασκαμιάς, 100 δράμια φλούδα κρεμμυδιού και κυπαρισσόμηλα και 100 δράμια πολυτρίχι. Πίνετε κάθε πρωί ένα ποτήρι του κρασιού.

Ευκοιλιότητα: Ζυμώνετε έναν κρόκο αυγού με 3 - 4 κουταλιές καφέ. Από το υλικό αυτό κατασκευάζετε χάπια από τα οποία παίρνετε 3 - 4 την ημέρα.

Καθάρισμα δοντιών: Καθαρίζετε καλά το αγιόκλημα, το καίτε σαν κάρβουνο και με τη σκόνη αυτή καθαρίζετε τα δόντια.

Καθαρτικά: Ελαιόλαδο, ροδολάδι, δαμάσκηνα, μάννα Καλαβρίας.

Κάλλοι: Αλείφετε τους κάλλους με γάλα συκόφυλλου, αναμεμιγμένο με σκόνη ζαμπούκου.

Κότσια χειρών: Βάζετε επάνω αγριόσυκα.

Ορχίτιδες: Σε πάνινη σακούλα βάζετε ζεστά βρασμένα κουκιά και την ακουμπάτε στους πρησμένους όρχεις.

Πέτρα στα νεφρά: Βράζετε μαϊντανό και πίνετε το νερό.

Πιτυρίδα: Χτυπάτε δύο κρόκους αυγών με σκόνη ξηρού συκόφυλλου, κάνετε αλοιφή και αλείφετε το κεφάλι.

Πληγές βαριές: Βράζετε φύλλο κερασιάς μέσα στο κρασί και το φύλλο αυτό το βάζετε στην πληγή. Βγάζετε το φύλλο και πλένετε την πληγή με ρετσινόλαδο.

Πολύποδας ρινός: Τρίβετε ένα ξηρό λουλούδι κολοκυθιάς και τη σκόνη αυτού τη ρουφάτε σαν ταμπάκο.

Πονόδοντος: Εντριβές των ούλων με σκόνη δεντρολίβανου και τσουκνίδας.

Πόνοι στα νεφρά: Καίτε παξιμάδι μέχρις ότου κοκκινίσει καλά, το βάζετε στο νερό και πίνετε το νερό.

Πονοκέφαλος: Βράζετε κουκούτσια κυδωνιού και πίνετε το νερό.

Πονόλαιμος: Γλυκόριζα, γαργάρες με πιτουρόνερο και ριγανόζουμο, ροδόμελο, περιλαίμιο με ζεστά μαλλιά προβάτου.

Πόνος αυτιών: Ζωμός αψιθιάς με άσπρο κρασί, ζεστά επιθέματα μαλλιού προβάτου με γλυκό αμυγδαλόλαδο.

Πούντα: Αναμιγνύετε κοκκινοπίπερο με ρακή και κάνετε 2 - 3 ημέρες εντριβές. Κατόπιν εμποτίζετε ένα τεμάχιο από άπλυτο μαλλί, το οποίο περιφέρετε σε ολόκληρο το σώμα ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Ρευματισμοί: Κάνετε αλοιφή από ένα φλιτζάνι νέφτι, 100 δράμια λάδι, ένα φλιτζάνι ξύδι, τρεις κόκκους αυγών και μια κουταλιά αλάτι και την αλείφετε στα πόδια.

Ρευματόπονοι: Επαλείψεις με ζεστά τηγανισμένα φύλλα πράσου με λάδι. Χτυπάτε ασπράδι αυγού, λιβάνι, ελαιόλαδο, λάδι και επαλείφετε το πονεμένο μέρος.

Ρεύσεις: Βράζετε φύλλα ροδακινιάς και τα πίνετε.

Το παραπάνω κείμενο είναι γραμμένο από τον Αγιορείτη Μοναχό Μωυσή και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΑΞΙΑΚΑ τεύχος 19 – 20 , Μάρτιος Ιούνιος 1988 .

Αναδημοσίευση

Ορεινός Αξώτης

10 Σεπτεμβρίου 2016

Σημείωση συντάκτη:Είναι προφανές ότι δεν υιοθετώ και δεν συστήνω, λόγω μη επιστημονικής γνώσης, τα γιατροσόφια του μοναχού Δοσίθεου, αλλά μεταφέρω ως έχει την αναδημοσίευση.

Γνωριμία με το Χωριό

Ο Άγιος Αρσένιος ή κατά τους ντόπιους Αγερσανί, είναι το μεγαλύτερο χωριό της πεδινής, (δυτικής), Νάξου σε πληθυσμό και έκταση και από τα μεγαλύτερα του νησιού.

Σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Νάξου ο Άγιος Αρσένιος Νάξου αποτελεί έδρα ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων στον οποίο περιλαμβάνονται οι οικισμοί: η Αγία Άννα, οι Άγιοι Πάντες, ο Άγιος Προκόπιος, ο Μάραγκας, ο Μαστοράκης και η Στελίδα.

Απέχει περίπου 7 χλμ. από την πόλη, Χώρα της Νάξου. Το 1952 αριθμούσε περίπου 900 κατοίκους. Κατά την απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ήταν 1138 ενώ κατά την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του χωριού ανήλθε σε  1327 κατοίκους σύμφωνα με την παρακάτω κατανομή.

Απογραφή Πληθυσμού 2011 – Μόνιμος Πληθυσμός Περιφερειακή Ενότητα Νάξου

Δημοτική Κοινότητα Αγίου Αρσενίου	1.327
Αγία Άννα	176
Άγιοι Πάντες	103
Άγιος Αρσένιος	717
Άγιος Προκόπιος	96
Μάραγκας	73
Μαστοράκης	5
Στελίδα	157

 

Κατά την παράδοση το το χωριό πήρε το όνομά του από ένα μικρό εξωκλήσι, τον  Άγιο Αρσένιο, που είναι κοντά στο χωριό. Η παλαιότερη αναφορά του τοπωνυμίου βρίσκεται σε έγγραφο του Δούκα Κρίσπου της  1 Απριλίου του 1435 ως "In lo luoco de Gersani" (στον τόπο του Γερσανιού). (Ν. Κεφαλληνιάδης - ΑΓΕΡΣΑΝΙ ΝΑΞΟΥ).

                                           Άγιος Αρσένιος(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                           

                                                   Άγιος Αρσένιος(φωτ.Ι.Μελισσουργός)
                                                                             

Αρχικά το χωριό ήταν χτισμένο στην περιοχή Στελίδα, αλλά λόγω των επιδρομών επι τουρκοκρατίας καταστράφηκε, εγκαταλείφθηκε και χτίστηκε τελικά στον κάμπο των Λειβαδιών, περίπου επτά  χιλιόμετρα από την Χώρα της Νάξου.

Το Αγερσανί και οι γειτονιές του.

Το χωριό  είναι χωρισμένο σε τρεις συνοικισμούς: Το Απάνω χωριό, το Κάτω Χωριό και το Πέρα χωριό. Αυτοί οι τρεις συνοικισμοί περιλαμβάνουν τους ακόλουθους μικρότερους οικισμούς-γειτονιές: Ακακία - Ευρετή - Κουλουκάς - Αλωνάκι - Ζγόμπα - Παντοτεινό - Κουλούρηδος - Λούκα - Κούλι - Παλιάμπελο – Αρακοπούλα.

Για να καταλάβει κανείς την ρυμοτομία του χωριού θα πρέπει να το δει από ένα ψηλό σημείο.

Δηλαδή θα πρέπει να το παρατηρήσει είτε από το Δημοτικό Σχολείο δεξιά προς Τρίποδες και αριστερά προς Γλινάδο, είτε ανεβαίνοντας το λόφο του Στρούμπουλα, δηλ. στους μύλους.

Γενική άποψη του χωριού 

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Το πρώτο πράγμα που θα έβλεπε κανείς είναι ότι το χωριό φαίνεται σαν να κόβεται στη μέση. Αυτό όμως τώρα ελάχιστα διακρίνεται με τα νέα κτίρια.

Γενική άποψη του χωριού από τον Πύργο της Στελίδας

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Το ψηλότερο τμήμα ονομάζεται  Πάνω Χωριό ενώ το χαμηλότερο τμήμα μετά το γεφύρι Κάτω χωριό. Το τελευταίο εκτείνεται νοτιοδυτικά με την πρόσθετη ονομασία Πέρα χωριό. 

Ως διαχωριστικό μεταξύ του Πάνω και του Κάτω και Πέρα Χωριού ήταν το Γεφύρι που κατασκευάστηκε ως πέρασμα του χειμάρρου με την ονομασία Λουκάκι.

Το γεφύρι

(Φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Το χωριό λοιπόν είχε ένα κεντρικό δρόμο που ξεκινούσε από την ιστορική λόγω μάχης με τους πειρατές Αρακοπούλα ή το Μπατή (Εμπατή=έμπα του χωριού) και κατέληγε στο Δημοτικό Σχολείο.

Η απόσταση μεταξύ των δυο άκρων λέγεται ότι είναι ένα χιλιόμετρο γιατί το μήκος των σιδερένιων σωλήνων του νερού ήταν χίλια μέτρα.

Το  δεύτερο πράγμα που θα έβλεπε είναι η κάθε γειτονιά του χωριού. Ο λόγος ήταν ότι  από τον κεντρικό δρόμο μέχρι τα πρώτα σπίτι της γειτονιάς μεσολαβούσε ένα κενό διάστημα.

Τώρα όμως ούτε και αυτό είναι ορατό λόγω του ότι κάθε κενό καλύφθηκε με νέες οικοδομές.

                                       Άποψη της νέας ρυμοτομίας του χωριού                                                                                                   (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Η δημιουργία των γειτονιών βασιζόταν στον συγγενικό δεσμό των κατοίκων τους και στην ιδιοκτησία του χώρου (χωραφιού) που θα οικοδομούσε η οικογένεια. Έτσι εξηγείται ότι η ονομασία μερικών γειτονιών προσδιορίζονταν από την επωνυμία των οικογενειών που διέμεναν εκεί.

Έτσι το ρυμοτομικό  σχέδιο του χωριού με τους δρόμους και τις γειτονιές του  προσομοιάζει με ποτάμι και παραποτάμους .

        Ακριβές σχεδιάγραμμα με τις γειτονιές του χωριού με βάση τον κεντρικό δρόμο

                                                                (σχ.Ι.Μελισσουργός)

Δεν θα ασχοληθώ με τα ιστορικά ρυμοτομικά στοιχεία του χωριού, αφενός γιατί δεν τα γνωρίζω, αφετέρου γιατί πιστεύω ότι ακολούθησαν τους κανόνες ρυμοτομίας που ακολουθήθηκαν στο νησί και είχαν σχέση με την προστασία των κατοίκων από τα φυσικά φαινόμενα και από επιθέσεις πειρατών εναντίον τους.

Τα σπίτια που βρίσκονται επάνω στον κεντρικό δρόμο είναι πυκνοκατοικημένα κι ελάχιστα διαθέτουν  ένα μικρό μπαλκόνι-αυλή  προς τον κεντρικό δρόμο.

Κατά μήκος του κεντρικού δρόμου , δεξιά και αριστερά, ξεκινούσε ο δρόμος  της γειτονιάς,  ένα χωμάτινο μονοπάτι .

Οι παλιότερες γειτονιές του χωριού είναι το παλιάμπελο με τα Ενετικά σπίτια, μέρος του Ενετικού Πυργακιού του Αγερσανιού.

Το Ενετικό Πυργάκι του Αγερσανιού

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Ιστορία ονοματοδοσίας της Κοινότητας Αγίου Αρσενίου

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση των ονομάτων των οικισμών της Ελλάδας σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της χώρας βρίσκεται στο φύλλο της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, αριθμός 80 (παράρτημα) της 28ης Δεκεμβρίου 1836.

Στο ΦΕΚ 80 (παράρτημα) της 28ης Δεκεμβρίου 1836 το χωριό μας ονομάζεται Αγερσανί, ονομασία με την οποία αναφέρεται για πρώτη φορά την 1 Απριλίου του 1435 σε έγγραφο του Δούκα Κρίσπου με την φράση  “In lo Luoco de Gersani”=στον τόπο του Γερσανιού (όχι Αγερσανιού).

Το χωριό συστήνεται  ως Κοινότητα το 1912 με την ονομασία «Αγερσανοί» και όπως αναφέρει το λεξικό Διοικητικών Μεταβολών Δήμων και Κοινοτήτων 1912-2001 η ονομασία της Κοινότητας διορθώνεται σε Κοινότητα  Αγίου Αρσενίου την 16-10-1940.

Οι μεταβολές φαίνονται στον χρονολογικό πίνακα:

    1. Την 31-8-1912 συστήνεται Κοινότητα με έδρα τον οικισμό Αγερσανοί

    2. Την 18-12-1920 αναγνωρίζεται ο οικισμός Ακακία και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    3. Την 18-12-1920 αναγνωρίζεται ο οικισμός Αλωνάκι και Ποταμός  και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    4. Την 16-5-1928  αναγνωρίζεται ο οικισμός  Κούλουρις και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    5. Την 16-5-1928  αναγνωρίζεται ο οικισμός  Στελίδα  και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    6. Την 16-5-1928  αναγνωρίζεται ο οικισμός  Πέρα Χωριό και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    7. Την 16-5-1928  αναγνωρίζεται ο οικισμός  Κάτω Αγερσανοί και προσαρτίζεται  στο χωριό.

    8. Την 16-5-1928  καταργούνται οι οικισμοί   Αλωνάκι και Ποταμός.

    9. Την 16-10-1940 η ονομασία του χωριού Αγερσανοί διορθώνεται σε Άγιος Αρσένιος.

    10. Την 16-10-1940 η ονομασία της Κοινότητος διορθώνεται σε Άγιος Αρσένιος.

 

Το χωριό έχει ως πολιούχο τον Άγιο Σπυρίδωνα με την ανακαινισμένη εκκλησία του αλλά  και την 3κλιτη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπως την ξέρουν επί εκατονταετίες  οι Αγερσανιώτες,κτίσμα του 18ου αιώνα, που στα χρόνια των πειρατών χρησίμευε και σαν παρατηρητήριο.

Αγιος Σπυρίδωνας

(Φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Εικόνισμα Αγίου Σπυρίδωνα

(φωτ.Αρτεμις Αναγνωστοπούλου-Χίου)

Πρόσοψη εκκλησίας Αγίου Νικολάου

(φωτ.Ι.Μελισσουργός) 

Πρόσοψη εκκλησίας Αγίου Νικολάου

(φωτ.Ι.Μελισσουργός) 

Αριστερό κλίτος:Αγιος Νικόλαος

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Μεσαίο κλίτος:Παναγία

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Δεξιό κλίτος:Αγιοι Ανάργυροι

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Τα ξωκλήσια του Αγερσανιού είναι τα ακόλουθα: Μονή Τιμίου Προδρόμου, Άγιος Παντελεήμονας, Παναγία η Ορφανή, Άη Γιώργης στα Ιρία, Άγιος Αρσένιος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Πέτρος, Άγιος Νικόλαος ο χαλαριώτης στον Κατζιλιέρη, Αγία Άννα, Άγιος Νικόλαος, Άγιος Προκόπιος και ο Άη Γιάννης στου Σαλούκου.

Μονή Τιμίου Προδρόμου

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Αγιος Νικόλαος ο Χαλαριώτης 

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Αγιος Προκόπιος 

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                                                     Αγιος Νικόλαος

                                                              (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                                                       Αγιοι Πάντες

                                                               (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Αγία Αννα

(φωτ.Βιβλίο Αγερσανί)

Αγιος Γεώργιος-Υρια

(φωτ.Βιβλίο Αγερσανί)

Παναγία Ορφανή ή Μαρμαριώτισσα

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλά νεόκτιστα ιδιωτικά ξωκλήσια. («Νεόδμητα ξωκλήσια 1994-2014 στο Αγερσανί Νάξου: Παράδοση και νεωτερικότητα» της φιλολόγου Μαρίας Μελισσουργού, δημοσίευση στον 5^ο /2015 τόμο του επιστημονικού περιοδικού ΝΑΞΙΑΚΑ)

Μερικά από τα αξιόλογα μνημεία του χωριού είναι τα εξής:

- Το Πυργάκι του Αγ. Νικολάου με τους χαρακτηριστικούς περιστερώνες του και η παλιά γειτονιά στο παλιάμπελο.

                                             

                                                     Μαρμάρινες σκάλες στο Πυργάκι

                                                              (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Πόρτα επάνω ορόφου στο Πυργάκι

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

 -Στην τοποθεσία Ελληνικό, ένας λόφος στο νότιο μέρος του χωριού, υπάρχουν ερείπια αρχαίου φρουρίου και στα Πετράδια

- Ο ναός του Διονύσου στα Ύρια, ενός σπουδαίου για την Ελλάδα αρχαιολογικού τόπου με αδιάλειπτη λειτουργία από τον 14^ο αιώνα μέχρι σήμερα, χώρος που ανακαλύφθηκε το 1982 και παραδόθηκε στο κοινό το 1992.

Αρχαιολογικός Χώρος Υρίων

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

-Στο χωριό διατηρείται αρχαίος πέτρινος λύχνος  της εποχής του χαλκού που  βρέθηκε στην περιοχή  της Στελίδας(αεροδρόμιο) και χρησίμευε ως φάρος για την  διέλευση των πλοίων όταν το λιμάνι του νησιού βρισκόταν στο βάθος του Λιβαδιού.

Ο Λύχνος

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

- Στο λόφο του Στρούμπουλα εξακολουθούν, παρά την αδιαφορία των φορέων του νησιού, να στέκονται  οι Ανεμόμυλοι.

                                                        Οι ανεμόμυλοι του Στρούμπουλα 

                                                               (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

-Το  νησάκι Μαντώ στην περιοχή της Στελίδας

                                                 
                                    Στελίδα-Αλυκή-Ταλιάνι.Το νησάκι Μαντώ

                                                               (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                        Στελίδα-Αλυκή-Ταλιάνι.Το νησάκι Μαντώ

                                        Το σπίτι του φύλακα του ιχθυοτροφείου 

                                                             (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

- Αλυκή-Αλλατοπηγείο

                                                         Αλυκή

                                                    (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                Αλυκή-Απομεινάρια των εγκαταστάσεων παραγωγής αλατιού

                                και του σπιτιού του φύλακα Γ.Καραμανή(Κατσιμίδη)

                                                       (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                                       Αλυκή-ξηρασία

                                               (φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Οι   Παραλίες 

Οι παραλίες  που ανήκουν στην δημοτική Κοινότητα του Αγερσανιού είναι οι πλέον και όχι άδικα οι τουριστικότερες παραλίες του νησιού ,των Κυκλάδων αλλά και από τις ωραιότερες της Ελλάδας και γιατί όχι και της Ευρώπης.

Σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τουριστικά επαγγέλματα στις παραλίες του νησιού όπως του Αγίου Προκοπίου, της Αγίας ΄Άννας και της Πλάκας.

                                       Αγιος Προκόπιος -Αγία Αννα και μέρος της Πλάκας

                                                      (φωτ.Γιάννης Ε.Κάβουρας)

                                                                        Πλάκα

                                                                 (φωτ.Ιντερνετ)

Πανοραμική σύνθεση παραλιών Αγίας Αννας-Αγίου Προκοπίου

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Αγιος Προκόπιος -Αγία Αννα

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Το απάγγειο του Αη Νικόλα

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Το λιμανάκι της Αγίας Αννας

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Γεωργία-κτηνοτροφία

Το Αγερσανί θεωρείται από τα πιο εύφορα χωριά της Νάξου, με γεωργική καλλιέργεια αυτή της περίφημης πατάτας Νάξου, όπου τελευταίως σημειώνεται κι η παραγωγή λαδιού ενώ διαθέτει σύγχρονες μονάδες εκτροφής βοοειδών για κρέας και γάλα.

Πολιτισμός

Το Αγερσανί διαθέτει πλούσια λαϊκή πολιτιστική  παράδοση που δυστυχώς λόγω της ενασχόλησης των περισσότερων κατοίκων του με τον τουρισμό  φθίνει.

Απόκριες-Κορδελάτοι

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

Απόκριες-Κορδελάτοι

(φωτ.Ι.Μελισσουργός)

                                                                              Πανηγύρι

                                         (φωτ.Αρχείο Μαρίας Μαργαρίτου,συζ. Ι.Καλογείτονα)

Από το Φθινόπωρο μέχρι την Άνοιξη το χωριό ξαναβρίσκει τη χαμένη του ζωή που του στερεί η καλοκαιρινή περίοδος.

Φιλολογική επιμέλεια κειμένου:Μαρία Μελισσουργού(Φιλόλογος)