Αγερσανί.Γεωργία μιας άλλης εποχής(μέρος Β΄)

 

Γεωργία

 

3.Αμπελουργία

Χαράζουμε το χωράφι με σκοινί σε διαστόλια και από όποια μεριά και να πηγαίνει κανείς να φαίνονται τα κλήματα.Για να φυτέψουμε ανοίγουμε λάκκους.Μέσα στους λάκκους βάζουμε τα κλήματα.Το κλήμα το γονατίζουμε και το ντακάρουμε(πατούμε).Γύρου γύρου στην ρίζα λακκίζουμε το κλήμα. Ανοίγουμε ένα μεγάλο λάκκο  για να πίνει νερό το κλήμα.Μετά από λίγο καιρό καθαρίζουμε,κλαδεύουμε και το κορφολογούμε το κλήμα.Στο κορφολόγημα κόβουμε στην μύτη το κλήμα για να κάνει τζαμπί.Οι πιο συχνές  αρρώστιες του αμπελιού είναι η φυλλοξέρα και ο μπιρινόσπορος.

Τρυγητός Έχουμε πολλών ειδών σταφύλια,ποταμίσια,ασύρτικα,τρυφέρια, μαντηλαριές ,φλάσκες,μονοβασιές,σάμια.Το κόψιμο των σταφυλιών γίνεται μεσοκοπή του Σοντέμβρη¹ (15 Σεπτεμβρίου) και τότε αρχινά ο τρύγος.Ο τρύγος γίνεται από γυναίκες και άντρες.Καθένας κρατά και από ένα καλάθι και βάζει μέσα τα σταφύλια που κόβει στα καλάθια.Όταν γεμίσουν τα αδειάζουμε μέσα σε μεγάλες κόφες(κοφίνια).Τις κόφες τις φορτώνουμε στα ζά  και τις πηγαίνουμε στην λινό.Εκεί μέσα γίνεται το πάτημα των σταφυλιών.

Τρυγητός

φωτ.Ι.Μελισσουργός

Όταν πατηθούν τα σταφύλια παίρνουμε τον μούστο και τον βάζουμε στα βαρέλια και μέσα κει γίνεται ο μούστος κρασί.

Μούστος στο πολύμι

φωτ.Ι.Μελισσουργός

Μεταφορά μούστου σε τουλούμια στη χώρα

φωτ.άγνωστου-ιντερνετ

Τα αφήνουμε τα βαρέλια κλειστά μέχρι του Αι Μηνά και τότε όταν φυσά βοριάς ανοίγουμε τα βαρέλια. Το ¨γκίνιασμᨲ του νέου κρασιού είναι πολύ μεγάλη γιορτή.Μαζευόμαστε πότε στου ενούς και πότε στου άλλου το σπίτι και στήνουμε τρικούβερτο γλέντι.Το κρασί είναι ευλογημένο από τον Θεόν και γι΄ αυτό δίνει δύναμη.Εμείς οι γεωργοί που δουλεύγουμε σκληρά, δυο τρία ποτήρια κρασί την ημέρα μας βαστούν για τα καλά και μας δίνουνε δύναμη.Τον καιρό του συγχωρεμένου του αφέντη μου³ από το κλήμα κάνανε τα στέφανα του γάμου.Παίρνανε κλήμα, το γυρίζανε και το κάνανε κύκλο και το τυλίγανε με μεταξωτή κορδέλλα.Σήμερα με το κλήμα φτιάχνουνε το στεφάνι του Μάη την πρωτομαγιά.

 Υπηγόρευσεν

Δημήτριος Κάβουρας

 

4.Ελαιοκομία

Εμείς εδώ δεν έχουμε πολλές ελιές.Μερικοί από τους χωριανούς έχουν λίγα δέντρα μέσα στους μπαχτσέδες των (περιβόλια).Οι ελιές που φυτεύουμε εμείς εδώ πέρα είναι κορωνιές.Κάνουν καρπό μικρό αλλά νόστιμο.Την νήστεια οι κορωνιές μαζί με τα κρεμμύδια και τα φασόλια τα νερόβραστα για(ή) τις νερόβραστες πατάτες είναι η τροφή μας. Όταν κάνουμε πολλές ελιές πάμε μπόλικες στα λιοτρίβια της Τραγέας(περιοχή εις το κέντρον της νήσου η οποία έχει ελαιοτριβεία καθόσον έχει απέραντους ελαιώνας) και κάνουμε λάδι.

Ελαιοτριβείο Νάξου

φωτ.άγνωστου-ιντερνετ

Το λάδι το μετράμε σε μίστατα για (ή)με λαίνι.Την μέρα των Βαγιών⁴ πηγαίνουμε στην εκκλησιά κλαδιά ελιάς. Όταν ο παπάς τα ευλογήσει μας τα μοιράζει και μεις τα βάζουμε στα εικονίσματα και τα φυλάγουμε.Και όταν θέμε να ξεματιάσουμε τους ματιασμένους καίμε τα αγιόκλαδα αυτά μαζί με τα ρόδα του Επιταφίου και καπνίζουμε τον ματιασμένο.

Μίστατο

φωτ.Ιντερνετ

Υπηγόρευσεν

Κυριακή Κάβουρα

Ετών 76

Αγράμματος

 

5.Εθιμα γεωργών

Πολλές φορές βάζουμε μισιάρικα⁵ χωράφια.Δυο γεωργοί πιάνουμε ένα χωράφι.Ο ένας βάνει το  χωράφι και ο άλλος βάνει το νερό.Τον καρπό τον βάζουν και οι δυο από μισόν ο καθένας.Ο καλλιεργητής είναι εκείνος που βάζει το χωράφι.Στην μοιρασιά του καρπού,αν είναι γέννημα ο καλλιεργητής θα δώσει στον άλλο τα μισά,αν είναι μπαμπάκι⁶ για (ή) πατάτες πάλι τα μισά θα δώσει.

Όταν βρεθούμε στην ανάγκη να πουλήσουμε τα ζά μας για(ή)τα κτήματά μας προτιμούμε τους συγγενείς μας από τους γείτονες.Θέλουμε προ παντός τους συγγενείς για τα κτήματά μας για να διατηρηθεί το όνομα της γενιάς.

Για την φύλαξη των χωραφιών έχουμε τον βεργάτην(αγροφύλακα).Ο Πάρεδρος(Πρόεδρος) διορίζει τον βεργάτην.Δουλειά του βεργάτη είναι να γυρίζει τα χωράφια και να απαντά⁷ τα ζά να μην μπαίνουνε στα ξένα χωράφια. Όταν έπιανε ζά να μπαίνουν στα ξένα χωράφια έβαζε το αφεντικό πούχε  τα ζά, να του πληρώσει το δεκαστικόν το 2% του καρπού που είχε το χωράφι.

 

Υπηγόρευσεν

Ο Εμμανουήλ Κάβουρας

Ετών 50

Γνωρίζει γραφή και ανάγνωση

 

6.Ποιμενικός βίος

 Στο χωριό μας δεν είμαστε τζομπάνηδες(βοσκοί)και δεν έχουμε μεγάλες στάνες και μεγάλες μάντρες,γιατί έχουμε τα χωράφια μας και τα καλλιεργούμε.Καθένας μας έχει και λίγα πρόβατα και κατσίκια⁸ για νάχει το γάλα του και να φτιάχνει τις μυζήθρες και τα τυριά του.΄Εχουμε μόνον μια μάντρα και εκεί έχουμε τα ζά.Για να βόσκουν τα πηγαίνουμε σε ακαλλιέργητα χωράφια πούχουν χορταρικά ή σε χωράφια που έχουν ζωή(σε θερισμένα χωράφια).Το πρωτόγεννο κατσίκι το λέμε ρίφι και το πρωτόγεννο αρνί το λέμε αργούλι.Το αρσενικό κατσίκι το λέμε τράο και το αρσενικό πρόβατο κριό. Στον τράο και στον κριό κρεμούμε κουδούνια για να ακούμε που βρίσκονται τα κοπάδια.Γιατί όλα τα πρόβατα και τα κατσίκια ακολουθούνε τον κριό και τον τράο και όπου πηγαίνουν αυτοί,πηγαίνουν και αυτά.

Την Σαρακοστή μπουκιάζουμε(σκεπάζουν τους μαστούς με πανιά)τα πρόβατα και τα κατσίκια για να μην βυζαίνουν το γάλα τα αρνιά και τα ρίφια.Το άρμεγμα γίνεται μέσα στον αρμεό.Ο αρμεός είναι από τσίγκο φτιαγμένος. Όταν αρμέξουμε όλα τα ζωντανά παίρνουμε το γάλα μες΄ στον αρμεό και αφήνουμε όσο θέμε στο σπίτι μας για να πιούμε και το λοιπό το πηγαίνουμε στο τυροκομείο.⁹ Τα εργαλεία που πιάνουν να τυροκομίσουν είναι το καζάνι,τα τυροβόλια,ο ταρακτής και ο μουντής.Φτιάχνουμε κεφαλοτύρι,αθότυρο και μυζήθρα.

Σχεδ.από εργασία

Το κούρεμα του κοπαδιού γίνεται τέλη Απρίλη και τον Σοντέμπρη με μια τσιμπίδα.Την ημέρα της Αναλήψεως πάμε το κοπάδι στη θάλασσα για κολύμπημα για να μην κατσιάσουν(λερωθούν).Το πρόβατο είναι ευλογημένο από τον Θεόν γι΄αυτό είναι ήμερο και όταν κανένας άνθρωπος είναι καλός και αγαθός τονε λέμε ¨ήμερο πρόβατο¨.Οι ζούλες ¹⁰ είναι καταραμένες από τον Θεόν και γι΄αυτό είναι άγριες.Οι τζομπάνηδες έχουν για προστάτην των τον Αι –Γιώργη.

Υπηγόρευσεν

ο Εμμανουήλ Κάβουρας

 

7.Μελισσοκομία

Η μέλισσα είναι πολύ ωφέλιμη.Μας δίνει το μέλι της και το κερί της.Γι΄αυτό όσοι μπορούν, έχουν μελίσσια.¹¹Οι μέλισσες ζουν μέσα στις υψέλες (κυψέλες).Αυτές είναι πήλινα δοχεία στενουλά στον μπάτο και στενόμακρα.Το μάκρος των είναι 1,20 μέτρα.

Σχεδ.από εργασία

Τις υψέλες τις βάζουν σε μέρος λιακό για να έχει αέρα το καλοκαίρι σε απανεμιά.Ο τόπος που βάζουν τις υψέλες λέγεται μελισσουργειό.Η μέλισσα παίρνει την τροφή της από τις κολοκυθιές,από τα χόρτα και από όλα τα κηπευτικά.Τις μέλισσες που ζουν όλες σε μια υψέλη τις λέμε όλες μαζί πουλί.Ο τρύγος των μελισσών γίνεται τον Αύγουστο μήνα.Τα εργαλεία της μελισσοκομίας είναι ο καπνοδόχος(ένα πήλινο δοχείο),η μουριά (στο πρόσωπο) που είναι ένα σίδερο στρογγυλό και σκεπασμένο με ένα καμπυλωτό δίχτυ για να σκεπάζεται η μούρη,τα χερότια από μουσαμά ή λάστιχο και το μελισσομάχερο.Οταν τρυγήσουν τα μελίσσια αποσφουγκιάζουν το μέλι στα χέρι,το βράζουν και ξεχωρίζουν το κερί.

Υπηγόρευσεν

Ο Δημήτριος Κάβουρας

 

8.Ζωικός κόσμος

 Στα ζά μας που τα αγαπούμε σαν και τα παιδιά μας έχουμε δώσει διάφορα ονόματα. Ετσι στα μουλάρια  και στους γαϊδάρους λέμε Ψαρρή,Μπορντόκο, Κυρ Μέντιο,στις όρνιθες Σπυριδούλα,Γλαρή,Περιστέρα,στις κατσούλες (γάτες)Ριρή,Ψιψίνα,Μαύρη,στους σκύλους Τσέκο,Ασπρουλιάρη.

Για πολλά φίδια και έντομα λένε διάφορες ιστορίες.΄Ετσι για την μέλισσα ότι όταν γίνηκε από τον Θεόν,είπε στο Θεό,όποιον κεντρίζει με το κεντρί της να πεθαίνει.Ο Θεός όμως δεν τόθελε αυτό και για τιμωρία της είπε το κέντριμα να είναι ο θάνατός της.Γι΄αυτό και μόλις η μέλισσα κεντρίσει ένα άνθρωπο ή ζώ φεύγει το κεντρί της και ψοφά. Ο λαφιάτης(φίδι)που ζει μέσα στους καλαμιώνες,όταν γίνηκε είπε στο Θεό.΄Οποιος πάει να βγάλει ένα καλάμι από τον καλαμιώνα να τον δαγκώνει και να πεθαίνει.Ο Θεός για τιμωρία του του είπε ο θάνατός του να είναι το καλάμι.Γι΄αυτό και μέχρι σήμερα όταν τον χτυπήσει κανένας με το καλάμι ψοφά αμέσως.Ο τυφλίτης(φίδι)είπε στο Θεό να πατά τις παντουλιές(πατήματα) των ανθρώπων και να πεθαίνουν οι άνθρωποι.Ο θεός όμως του πήρε το φως του για να μην βλέπει τις παντουλιές των ανθρώπων κα να τις πατά. Όταν ο σκύλος γουγιάζει(γαυγίζει) λυπημένα(κλαίει)σημαίνει πως κάποιος θα πεθάνει. Όταν η κότα κράζει σαν κόκκορας σημαίνει και αυτό πως κάποιος θα πεθάνει. Όταν ο κόκκορας κράζει σημαίνει πως θάχουμε αλλαξοκαιριά. Όταν η κουκουβάγια  κράζει σημαίνει πως θάχουμε καλοσύνη. Όταν το βούδι βήχει σημαίνει πως θάχουμε χειμώνα. Όταν ο σκύλος κουλουριάζεται σημαίνει πως θάχουμε πολύ κρύο. Όταν ο γάτος πλένεται, από την μεριά που πλένεται από κει γυρνά και ο καιρός.Τα φίδια όταν βρούνε φωλιές των πουλιών με αυγά τρώνε τα αυγά. Όταν τα καταπιούν πηγαίνουν και τυλίγονται γύρου από ένα δέντρο.Σφίγγουνται γύρου από το δέντρο για να σπάσουν τα αυγά και να τα χωνέψουν.

Υπηγόρευσεν

Ο Εμμανουή Κάβουρας.

 

 

Από την εργασία της Φιλίππας Καραμπάτση το 1968 με θέμα «Λαογραφική Συλλογή εκ του χωρίου Άγιος Αρσένιος Επαρχία Νάξου που  έχει αναρτηθεί στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΠΕΡΓΑΜΟΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

 

Πρόσθετες σημειώσεις του συντάκτη.(συμπλήρωση -ερμηνείες-εξηγήσεις)

1.Σοντέμπρης=Σεπτέμβριος

2.Γκίνιασμα=Εγκαίνια-το πρώτο άνοιγμα του βαρελιού.Αρκετοί εκτός από κρασί έβγαζαν και την ρακί (τσικουδιά ή στροφιλιά)τους.

3.Αφέντης=πατέρας

4.Βαγιών=Βαΐων

Μίστατο Το Μίστατο είναι πήλινο αγγείο που χρησιμοποιούνταν σαν μονάδα μέτρησης για ρευστά, κυρίως λάδι ή κρασί και ήταν ίσο με δέκα οκάδες.

1 οκά =1280 γραμμάρια Υποδιαίρεση της οκάς ήταν τα δράμια.

100 δράμια = 1/4 της οκάς =320 γραμμάρια

5.Μισιάρικα=Μισιακά δηλ.μισό μισό με συμφωνία με άλλον συγχωριανό ή του δίπλα χωριού.Οι Αγερσανιώτες λόγο το ότι το χωριό είναι ανάμεσα Γλινάδου και Τριπόδων είχαν και κοινά αγροτικά σύνορα.Ετσι  οι γεωργοί των χωριών συνεργάζονταν πολλές φορές μεταξύ τους στις παραγωγές.

Σε ελάχιστες περιπτώσεις δημιουργούνταν μικροπαρεξηγήσεις π.χ. στο μοίρασμα αλλά είχαν τον τρόπο να τις λύνουν ειρηνικά.Ετσι θα συνέχιζαν την επωφελή και για τους δυο συνεργασία και την επόμενη χρονιά.

6.Μπαμπάκι=βαμβάκι.Βεβαίως στο χωριό εκείνα τα χρόνια δεν έβαζαν μόνο πατάτες,κριθάρι και σιτάρι.Από την περιγραφή προκύπτει ήδη βαμβάκι.Στο πρώτο μέρος αναφέρεται και ο αρακάς που τον έκαναν φάβα.

https://agersaniotis.blogspot.com/2022/01/blog-post_13.html?spref=fb&fbclid=IwAR1tpUyv_fEcfEHViNr-YPTwD3kFQN2kRe639LKlKS3Gvc8FK4mnQDTEzvA

Στο χωριό όμως έβαζαν και ρεβύθια,φασόλια,ενώ  μερικά χρόνια πριν και καπνό.Ο Ορεινός Αξώτης σε έρευνά του αποκαλύπτει ότι σύμφωνα με την εφημερίδα ΑΓΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ την 27/8/1931 στο Αγερσανί 13 καλλιεργητές καλλιεργούσαν 165 στρέμματα και παρήχθησαν 6.287 οκάδες καπνού.

Να προσθέσουμε ακόμη  ότι το κάθε νοικοκυριό είχε τον μπαχτσέ του με εποχιακές φυτεύσεις(όσπρια,λαχανικά)που οι  παραγόμενες ποσότητες των προϊόντων αυτών ξεπερνούσαν τις ανάγκες της οικογένειας και για το λόγο αυτό τα πουλούσαν στους εμπόρους της χώρας.Επίσης και ότι  κάποιοι,ελάχιστοι  φύτευαν όσπρια με αποκλειστικό σκοπό το εμπόριο.

7.Απαντά=εμποδίζει

8.Στην περιγραφή της αγροτικής ζωής παραλείπεται η αναφορά στην ερασιτεχνική  πτηνοτροφία.Όλα τα νοικοκυριά διέθεταν το κοτέτσι με τις κότες τους αλλά και γαλόπουλα. Η αναπαραγωγή των πουλερικών γίνονταν με φυσικό τρόπο δηλ. με κλώσσημα αβγών από τις κλωσσούδες που με τα πουλάκια τους και τα τιτιβίσματά τους γέμιζαν κάθε δρομάκι του χωριού. Ο αριθμός των ορνιθοειδών σε κάθε νοικοκυριό υπερκάλυπτε τις ανάγκες σε αβγά και κρέας.Αλλωστε ήταν απαραίτητο γιατί τα αβγά αποτελούσαν ¨νόμισμα¨της εποχής αφού οι αγερσανιώτες αγόραζαν προϊόντα από τα παντοπωλεία του χωριού πληρώνοντας το αντίτιμο σε αριθμό αβγών.

9.Τυροκομείο.Εννοεί μικρά τυροκομεία που υπήρχαν 4 με 5 στο χωριό

10.Ζούλες=κατσίκες

11.Η οικογένεια του Δημήτρη Κάβουρα ήταν γνωστό ότι είχε πολλά μελίσσια.

Τέλος κεφαλαίου Αγροτική ζωή.