Γλυκιά Παναγιά

                                                      Παναγία Ορφανή(Αγερσανί)

Η Παναγία είναι το ξεχωριστό Θείο πρόσωπο της απανταχού Χριστιανοσύνης.

Όχι τόσο, κατά την γνώμη μου, γιατί αυτή επιλέχθηκε για να γεννήσει  τον Θεάνθρωπο αλλά γιατί μπροστά στα μάτια της εξελίχθηκε το Θείο Δράμα˙ εικόνες και καταστάσεις που καμία μάνα δεν θα άντεχε να δει να συμβαίνουν στο παιδί της.

Η Μαρία όμως άντεξε με πίστη αποτελώντας το μοναδικό στήριγμα για τον ανθρώπινο πόνο των μανάδων στη γη.

Εμείς οι Αιγαιοπελαγίτες τιμούμε την Παναγία επειδή για εμάς είναι κάτι το ξεχωριστό. Σαν να είναι δικός μας άνθρωπος, είτε η μάνα μας δηλαδή, η αδελφή, ή φίλη μας.

«Παναγία μου σώσε,

Έλα Παναγία μου,

Παναγία Παρθένα μου βοήθησέ με»

Η άμεση επίκληση του Χριστιανού σε κάθε δύσκολη στιγμή του!!

Έτσι,   οι  νησιώτες έχουν αποδώσει τα πιο ευφάνταστα ονόματα και προσωνύμια ως εξής:

Τήνος: Παναγιά η Ευαγγελίστρια

Αστυπάλαια: Παναγία  Πορταΐτισσα

Σίφνος: Παναγιά της Χρυσοπηγής

Αμοργός: Παναγιά η Χοζοβιώτισσα

Φολέγανδρος: Παναγία Της Κοιμήσεως

Σαντορίνη: Παναγιά η Επισκοπή

Πάρος: Παναγιά η Εκατονταπυλιανή

Άνδρος: Παναγιά η Θεοσκέπαστη

Μύκονος και Μήλος: Παναγιά Τουρλιανή

Σίφνος: Παναγιά η Πουλάτη

Μυτιλήνη: Παναγιά της Αγιάσου

Λειψοί: Παναγία του Χάρου

Κάρπαθος: Κυρά-Παναγιά

Νάξος: Παναγία η Αρφανή (Ορφανή) ή Μαρμαριώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα, Φανερωμένη, Φιλοτίτισσα, Απεραθίτισασα, Παντάνασσα, Δροσιανή, Μυρτιδιώτισσα, Αταλιώτισσα, Κερά, Πρωτόθρονη και Βλαχερνιώτισσα.

Στην Νάξο, όπως φρόντισε να μας πληροφορήσει σήμερα ο «Ορεινός Αξώτης» βασιζόμενος στην έρευνα του Νίκου Κεφαλληνιάδη, οι ονομασίες των εικόνων της Παναγίας που βρίσκονται σε εκκλησίες της Νάξου είναι οι ακόλουθες:

Η ΕΛΠΙΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα που βρίσκεται στην Αγία Θεοδοσία της Χώρας με την επιγραφή «η ελπίς πάντων των χριστιανών μνήσθητι Ιωάννου δούλου σου και του σκευοφύλακος ιερέως Ισπανού του γραφέως δούλου σου του πολλά αμαρτωλού 1731».

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΩΝ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στον ναΐσκο της Αγίας Βαρβάρας (Τιμίου Σταυρού) στη Χώρα της Νάξου. Πρόκειται περί εικόνος της Παναγίας Βρεφοκρατούσας με δύο αγγέλους άνω αυτής να κρατούν το στέμμα της.

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στο ναό των Ταξιαρχών (Κονδύλη) στη Χώρα .

Η ΠΑΝΤΩΝ ΕΛΠΙΣ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στον Άγιο Μηνά της Χώρας .

Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΜΕΡΣΙΝΙΩΤΙΣΣΑ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στο ναό της Αγίας Σοφίας στη συνοικία Εβριακή της Χώρας .

Η ΦΟΒΕΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στη μονή Προδρόμου Αγερσανίου με επιγραφή «δια συνδρομής και βοηθείας των κατοίκων του χωρίου Αγερσανί 27 Ιουλίου 1866» .

Η ΠΑΝΤΩΝ ΧΑΡΑ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στον ναό του Αγίου Γεωργίου στα Ύρια.

Η ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ: επωνυμία της Παναγίας σε εικόνα στον Άγιο Θελένη Δαμαριώνα με την επιγραφή «Προύσηθεν εικών Αγνής τη Ελλάδι Ποταμός ικται θαυμάτων αενάων , κούφισον αγνή τα βάρη της Ελλάδος α νυνί πάσχει των κακούργων κακία 1926».

ΚΤΗΤΟΡΙΣΣΑ: επωνυμία της Παναγίας στον ναό της Χρυσοπολίτισσας.

ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ: επωνυμία της Παναγίας σε αγιογραφία της Πλατυτέρας στον ερειπωμένο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου Βουρβουριάς.

ΠΑΥΣΟΛΥΠΗ: επωνυμία της Παναγίας σε αγιογραφία στο ναό της Γιαλλούς στην Αγιασό.

Παναγία η Αρφανή (Ορφανή) ή Μαρμαριώτισσα στο Αγερσανί (δική μου προσθήκη).

Οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Παναγίας βρίσκονται στις πιο περίοπτες θέσεις των νησιών μας.

Οι επωνυμίες και τα προσωνύμια που έχει λάβει η Παναγία στον Ελλαδικό χώρο είναι δεκάδες και έχουν σχέση:

1. Με την απεικόνιση της Παναγίας: Τέτοια επίθετα είναι η Βρεφοκρατούσα, η Γλυκοφιλούσα, η Γαλακτοτροφούσα, η Πλατυτέρα των Ουρανών, η Οδηγήτρια, Δεξιοκρατούσα ή Δεξιά και Μεγαλομάτα. Υπάρχουν και ονόματα που συνδυάζονται με μια ιερή ιστορία, όπως τα ονόματα που υπάρχουν στο Άγιο Όρος, π.χ. το «Άξιον Εστίν», Τριχερούσα, η Εσφαγμένη, η Πυροβοληθείσα, η Πορταΐτισσα και άλλα.

2. Με τον τόπο λατρείας Της: η Παναγία η Αθηνιώτισσα, η Καστριώτισσα, η Πυργιανή, η Σπηλιανή, η Μεγαλοσπηλαιώτισσα, η Θαλασσινή, η Καλαμού, η Καμινιώτισσα, η Ολυμπιώτισσα, η Σουμελιώτισσα, η Πλατανιώτισσα, η Καταπολιανή, η Τροοδίτισσα, του Κάμπου, Σουμελά κ.α.

3. Με την τεχνοτροπία του ναού Της: η Θολοσκέπαστη, η Μολυβδοσκέπαστη, η Πελεκητή, η Κρεμαστή, η Μαρμαριώτισσα.

4. Με το όνομα του κτήτορα του ναού ή της μονής Της: Παναγία η Παχειά, η Γλυκειά, η Περλιγκού, η Λυκοδήμου, η Κοροβιλιά.

5. Με το μήνα εορτασμού Της: η Βρεχούσα, η Αυγουστιανή, η Δεκαπεντούσα, η Τριτιανή και η Μεσοσπορίτισσα.

6. Με τα θαύματα της Παναγίας. Τέτοια επίθετα είναι: Γοργοϋπήκοος, Ελεούσα, Ελεήστρα, Γιάτρισσα, Θεραπεία, Υγεία, Ψυχοσώστρα, Παραμυθία, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη, Φανερωμένη, Μυροβλύτισσα.

7. Εγκωμιαστικά επίθετα που προέκυψαν από την έξαρση της αγάπης των πιστών. Συνήθως χρησιμοποιείται σύνθετο επίθετο με πρώτο συνθετικό το χρυσό: Χρυσοκελλαριά, Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπηγή, Χρυσογαλούσα, Χρυσοποδαρίτισσα, Χρυσοχέρα. Υπάρχουν όμως και άλλα, όπως Αγγελόκτιστη, Αερινή, Αναφωνήτρα, Επίσκεψις, Παντάνασσα, Τρανή, Χιλιαρμενίτισσα, Μαλεβή.

8. Τέλος, αυτά που Της έδωσαν οι υμνογράφοι της Εκκλησίας και προέρχονται κυρίως από τον Ακάθιστο Ύμνο: Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, Κλίμαξ, Σκέπη, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχώρητου, Όρος Αλατόμητον.

Φιλολογική επιμέλεια κειμένου: Μαρία Μελισσουργού (φιλόλογος)